El Battani kimdir?
El-Battani (858-929), tam adıyla Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan el-Harrani es-Sabi el-Battani, İslam dünyasının en büyük astronomlarından ve matematikçilerinden biridir. Batı'da Albatenius adıyla tanınır ve modern astronomiye önemli katkılarda bulunmuştur.
Hayatı:
858 yılında Harran (bugünkü Türkiye'nin Şanlıurfa iline yakın) civarındaki Battan kasabasında doğmuştur. Bu nedenle "El-Battani" lakabını almıştır. Eğitimini Harran ve Rakka’da aldı. Özellikle astronomi ve matematik alanında kendini geliştirdi. Hayatı boyunca gözlemler yapmak ve bilimsel çalışmalar yürütmek için çalıştı. 929 yılında Samarra yakınlarında vefat etmiştir.
Çalışmaları:
El-Battani, özellikle astronomi ve trigonometri alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Gözlem ve hesaplamaları, hem İslam dünyasında hem de Avrupa’da büyük etki yaratmıştır.
1. Astronomi: Güneş yılının uzunluğunu son derece hassas bir şekilde hesapladı. Yılın uzunluğunu 365 gün, 5 saat, 46 dakika, 24 saniye olarak belirledi ve bu değer günümüzdeki ölçümlere oldukça yakındır. Dünyanın Güneş etrafındaki hareketlerini ve eğim açısını doğru bir şekilde hesapladı. Ay ve Güneş tutulmaları üzerine gözlemler yapmış, gezegenlerin hareketlerini incelemiştir. Ptolemaios’un teorilerini geliştirmiş, astronomideki hataları düzeltmiştir.
2. Matematik ve Trigonometri: Trigonometrinin temel taşlarından biri olarak kabul edilir. Sinüs, kosinüs ve tanjant fonksiyonlarını tanımlamış ve kullanmıştır. Trigonometrik fonksiyonlar için cetveller geliştirmiştir. Astronomik hesaplamalarda trigonometriyi sistematik bir şekilde uygulamıştır.
Eserleri:
En ünlü eseri, astronomiyle ilgili yazdığı **"Kitabü'z-Zic" (Astronomi Cetvelleri Kitabı)**dır. Bu eser, astronomi ve matematik alanında uzun yıllar boyunca temel bir kaynak olarak kullanılmıştır. Batı dünyasında "De Scientia Stellarum" adıyla Latinceye çevrilmiş ve Avrupa'da astronomi çalışmalarına büyük katkı sağlamıştır.
Mirası:
El-Battani’nin çalışmaları, modern astronominin temellerini atmıştır. Özellikle Batlamyus’un yanlışlarını düzeltmesi, onu dönemin en önemli astronomlarından biri yapmıştır. Trigonometrinin sistematik bir bilim dalı haline gelmesinde öncü bir rol oynamıştır. Çalışmaları, Batı dünyasında Rönesans döneminde büyük bir ilgi görmüş ve Avrupa bilim tarihinde önemli bir yer edinmiştir. El-Battani, akılcı yaklaşımı ve sistematik gözlemleriyle hem İslam hem de Batı dünyasında bilimin gelişimine öncülük etmiş bir isimdir. Astronomi ve matematik alanındaki mirası, günümüzde de saygıyla anılmaktadır.
