FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)
1. İsim-Fiil (Mastar)
Fiillere getirilen “-ma / -me, -mak / -mek, -ış / -iş / -uş / -üş” [MA-(y)-IŞ-MAK] ekleriyle yapılır.
Not: İsim fiil eki, fiilden isim yapan yapım eklerdir.
Kitap okumayı(i.f) çok severim.
Helal rızık için çalışmak(i.f) ibadetin yarısıdır.
Uzun zamandır sizinle tanışmayı(i.f) sabırsızlıkla bekliyordum.
Not : İsim fiil eki almış olmasına rağmen zamanla kalıplaşarak bir varlığın veya kavramın adı haline gelmiş sözcükler isim fiil olarak kabul edilmezler.
Örnek: Dün gece itibariyle Rusya'ya yapılan tüm uçuşlar iptal edildi.
Örnek: Çocuk elindeki dondurmanın eridiğinin farkına çok geç vardı.
2. Sıfat-Fiil (Ortaç)
Fiillere getirilen “-an (-en), -ası (-esi), -maz (-mez), -ar (-er / -ır / -ir / -r), -dık (-dik / -duk /-dük), -acak (-ecek), -mış (-miş / -muş / -müş)” [an-ası-mez-ar-dik-ecek-miş] ekleriyle yapılır.
Not: Sıfat fiil eki, fiilden sıfat yapan yapım eklerdir.
Ah o elleri kırılası(s.f) adam, ah!
Sararmış(s.f) yapraklar gibisin gönül dünyamın sonbaharında.
Dönülmez(s.f) akşamın ufkundayız.
Atanan(s.f) öğretmenlerin sevinç gözyaşları çekilen(s.f) çilenin kutsallığını ortaya koyuyordu.
İki kuruş fazla kazanmak(i.f) için olgunlaşmamış(s.f) meyveleri satıyorlardı.
Not: Bazı sözcükler, sıfat-fiil eklerini alarak kalıcı isim olur ve fiilimsi özelliğini kaybeder.
Yakacak(s.f) odun bulamadığı için soğuktan donarak ölmüştü.
Bu kış yakacak(isim) sıkıntısı çekmeyeceğiz.
Uyarı: Sıfat-fiiller ile çekimli fiilleri karıştırmayalım. Çekimli fiiller cümlede yüklem görevinde bulunurlarken, sıfat-fiiller sıfat görevinde bulunurlar.
Belaya koşar(s.f) adımlarla yaklaşıyorsun.
Sonunu düşünmeden belaya doğru koşar.(Geniş zaman kipi)
Not: Sıfat-fiiller niteledikleri isim düştüğünde onun yerine geçerek adlaşırlar. Sıfat-fiiller adlaşmış olsa bile fiilimsi sayılırlar.
Örnek : Çocuğunu kaybeden(s.f) nerede? [Çocuğunu kaybeden adam nerede?]
3. Zarf-Fiil (Bağ-Fiil, Ulaç)
Fiillere “-ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında” ekleriyle oluşturulan sözcüklerdir.
Zarf Fiil Ekleri Kodlaması: “Kenyalı asiye oldukça ince ipi araklamadan gittiğinde”
Not: Zarf-fiil eki, fiilden zarf yapan yapım eklerdir.
Konuşarak(z.f) çözemeyeceğimiz hiçbir problemimiz yok.
Sınıfa girer girmez(z.f) derse başlayarak(z.f) modern öğretim yöntemlerini çiğnemişti.
Seni böylesine(z.f) seven(s.f) bir insana bu yapılır mı?
Bu meseleyi akşam eve gelince(z.f) konuşalım.
