Ses Olayları (Ünsüz Sertleşmesi ve Ünsüz Yumuşaması)
1. Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)
Sert ünsüzlerden (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biriyle biten bir sözcükten sonra yumuşak ünsüzle “c, d, g” başlayan bir ek gelirse ekin başındaki yumuşak ünsüzler “ç, t, k” şeklinde değişerek sertleşir. Bu olaya ünsüz benzeşmesi ya da sertleşmesi denir.
Örnekler:
* kitap + cı -> kitapçı (c, ç'ye dönüştü)
* et + gi -> etki (g, k'ye dönüştü)
* sokak + da -> sokakta (d, t'ye dönüştü)
* 2023 + de -> 2023'te (d, t'ye dönüştü)
UYARI: -gen eki bu karala uymaz. (üçgen, dörtgen, beşgen vs.)
2. Ünsüz Yumuşaması (Değişimi)
Sert ünsüzlerden olan (p, ç, t, k) harfleri ile biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir ek gelirse süreksiz sert ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g, ğ”ye dönüşür. Bu ses olayına ünsüz yumuşaması ya da ünsüz değişimi denir.
Örnekler:
* geçit + i -> geçidi (t, d'ye dönüştü)
* kalp + i -> kalbi (p, b'ye dönüştü)
* umut + u -> umudu (t, d'ye dönüştü)
* renk + i -> rengi (k, g'ye dönüştü)
* çok + u -> çoğu (k, ğ'ye dönüştü)
UYARI:
* Bazı tek hecelilerde ünsüz yumuşaması görülmez.
saçı, kökü, üçü, topu, üstü, altı, sütü, kaçı vb.
* Özel adlarda yazarken yumuşama olmaz.
Ahmet'e, Bayburt'a, Sinop'a, Umut'un vb.
* Bazı yabancı sözcüklerde ve bazı türemiş sözcüklerde yumuşama olmaz.
hukuku, yazıtı, edebiyatı, hürriyeti, evrakı, sıhhati, özeti, notu, anıtı, stoku, bloku vb.
