Osmanlı Devleti’nin Dağılma Dönemi Antlaşmaları, ÖSYM’nin en çok soru yönelttiği konular arasında yer almaktadır. Özellikle KPSS, TYT, AYT ve ÖABT sınavlarına hazırlanan öğrencilerin, bu antlaşmaların maddelerini, sonuçlarını ve Osmanlı üzerindeki etkilerini mutlaka iyi bilmeleri gerekir. Çünkü dağılma döneminde imzalanan antlaşmalar, hem Osmanlı Devleti’nin siyasi gücünün nasıl zayıfladığını göstermesi hem de sonrasındaki gelişmeleri anlamak açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle KPSS ve diğer sınavlara hazırlanan her öğrencinin, aşağıda maddeler hâlinde özetlediğimiz Dağılma Dönemi Antlaşmalarını dikkatle incelemesi büyük önem taşımaktadır.

 

■ Bükreş Antlaşması (1812)

* Dönemin padişahı II. Mahmut'tur. (II. Mahmut dönemi ıslahatlarına buradan ulaşabilirsiniz.)
* Osmanlı ile Rusya arasında imzalanmıştır.
* Bu antlaşma ile Osmanlı ilk defa bir azınlık grubuna ayrıcalık/imtiyaz tanımıştır. (Sırplar)
* Osmanlı'nın Sırplara imtiyaz vermesi diğer azınlık gruplarının da isyan etmelerine yol açmıştır.

■ Edirne Antlaşması (1829)

* Dönemin padişahı II. Mahmut 
* Anlaşma yapılan devlet Rusya 
* Yunanistan bağımsız oldu. *** 
* Sırpların özerklikleri genişletildi. 
* Eflak-Boğdan Sırp özerliğine verildi. 
* Rus ticaret gemilerine boğazlardan geçme hakkı verildi. 
* Osmanlı, Ruslara savaş tazminatı vermeyi kabul etti.

■ Kütahya Antlaşması (1833)

* Dönemin padişahı II. Mahmut'tur.
* Osmanlı ile Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa arasında imzalandı.
* Mehmet Ali Paşa'ya Şam Valiliği de verildi.
* Mehmet Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa'ya Adana muhassallığı ve Cidde valiliği verildi.
* Rusya bu antlaşmada Osmanlı'nın lehine tavır almıştır.

■ Hünkar İskelesi Antlaşması (8 Temmuz 1833)

* Dönemin padişahı II. Mahmut'tur.
* Osmanlı ile Rusya arasında imzanlandı.
* Kavalalı Mehmet Ali Paşa Olayı'nda Osmanlı'dan yana taraf tutan Rusya'ya birtakım haklar verildi.
* Osmanlı Devleti, boğazları Rusya'nın lehine kapatmayı kabul etti.
* Bu antlaşma ile Boğazlar Sorunu ortaya çıktı.
* Osmanlı bu antlaşma ile son defa boğazlar üzerindeki egemenlik hakkını kullandı.

■ Balta Limanı Antlaşması (1838)

* Dönemin padişahı II. Mahmut'tur.
* Osmanlı ile İngiltere arasında imzalanmıştır.
* Osmanlı, İngilizlere ekonomik bir çok ayrıcalıklar tanıdı.
* Osmanlı, başta İngiltere olmak üzere Avrupa'nın pazarı haline geldi.
* Osmanlı, Avrupa'nın yarı sömürgesi durumuna düştü.
* Kısacası, bu antlaşma ile Osmanlı ekonomisine BALTA inmiştir.

■ Paris Antlaşması (1856)

* Dönemin padişahı Sultan Abdulmecit'tir. (Sultan Abdulmecid Dönemi ıslahatlarına buradan ulaşabilirsiniz.)
* Kırım Savaşı sonrasında imzalanmıştır.
* Osmanlı, İngiltere, Fransa, Avusturya ve Rusya arasında imzalanmıştır.
* Osmanlı bu antlaşma ile Avrupa devleti sayılmıştır.
* Osmanlı Devleti, bu antlaşma ile Karadeniz'deki haklarını kaybetmiştir.
* Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı'nı kazanmasına rağmen yenik devlet muamelesi görmüştür.
* Osmanlı Devleti, bu antlaşmada kazanımlar elde etmek amacıyla Islahat Fermanı'nı ilan etmiştir.

 

■ İmzalanıp da Yürürlüğe Girmeyen Antlaşma : Ayastefanos Antlaşması (1878)

* Dönemin padişahı II. Abdulhamid'dir. (Sultan II. Abdulhamid Dönemi ıslahatlarına buradan ulaşabilirsiniz.)

* 1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi) sonucunda imzalandı.

* Büyük Bulgaristan Prensliği kuruldu. (Osmanlı’ya bağlı görünse de bağımsız gibi hareket edecek, geniş bir özerk yapıya sahipti.)

* Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu.

* Bosna-Hersek özerklik kazandı.

* Kars, Ardahan, Batum ve Doğubeyazıt Rusya’ya bırakıldı.

* Osmanlı Devleti, Rusya’ya ağır savaş tazminatı ödeyecekti.

* Balkanlarda Osmanlı hâkimiyeti büyük ölçüde zayıfladı.

* Bu antlaşma, İngiltere ve Avusturya-Macaristan’ı rahatsız etti; Rusya’nın Balkanlar’da güçlenmesinden çekindiler.

* Bu nedenle antlaşma uzun ömürlü olmadı; aynı yıl Berlin Kongresi toplanarak şartlar değiştirildi.

■ Berlin Antlaşması (1878)

* Dönemin padişahı II. Abdulhamid'dir.
* 93 Harbi'nden sonra Osmanlı ile Rusya arasında imzalanmıştır.
* İngiltere'nin karşı çıkmasından dolayı iptal edilen Ayastefanos Antlaşması'nın yerine imzalanan antlaşmadır.
* Dağılma döneminde şartları en ağır olan antlaşmadır.
* Osmanlı, bu antlaşmadaki tavrından dolayı Kıbrıs'ı geçici olarak İngiltere yönetimine bıraktı.
* Bulgaristan üç bölgeye ayrıldı.
* Rusya'nın sıcak denizlere inme politikası engellenmiş olundu.
* Sırbistan, Karadağ ve Romanya'ya bağımsızlık verildi.
* Elviye-i Selase(Kars, Ardahan ve Batum) Rusya'ya bırakıldı.
* Ermeni Sorunu ilk kez uluslararası bir sorun haline geldi.
* Balkanlardan Anadolu'ya yapılan Türk göçleri arttı. (Anadolu'da Türkçülük akımı güç kazandı.)